بیمارهای روانی

مروري بر اختلالات شايع روان

اختلالات خلقي:
اختلالات خلقي به طور كلي به دوگروه عمده اختلالات افسردگي و اختلالات دوقطبي تقسيم مي گردند. در اختلالات افسردگي در مدت زماني كه چند هفته يا چند ماه طول مي كشد، فرد از لحاظ هيجاني و خلقي بيش از حد غمگين، بي علاقه و نااميد است. در اختلالات دوقطبي فرد علاوه بر دوره هايي از افسردگي دوره هايي به نام مانيا را نيز تجربه مي كند در حالت مانيا فرد در مدت زماني كه ممكن است چند روز (حداقل 7 روز) تا چند هفته طول بكشد بيش از حد سرخوش، شاد، پرانرژي يا تحريك پذير است.

توجه: بيماري كه حداقل يك دوره مانيا را تجربه كرده است هر چند در حال حاضر در حالت افسردگي باشد همچنان مبتلا به اختلال دوقطبي محسوب مي شود.

افسردگي:
افسردگي اختلال شايعي است. از نشانه هاي مهم وكليدي آن خلق و روحيه افسرده در اكثر اوقات روز و تقريباٌ همه روزها و يا بي علاقگي و بي لذتي در تقريباٌ اكثرفعاليت هاي روزمره است. بيماران مبتلا به افسردگي، علاوه بر خلق افسرده، دچار كاهش انرژي و علايق و بي حوصلگي نيز مي گردند.

علايم ديگر افسردگي شامل: اختلال در خواب مثل كاهش يا افزايش خواب، اختلال در اشتها مثل پرخوري يا كم خوري، اختلال در حافظه و تمركز، اختلال عملكرد جنسي (بي ميلي يا ناتواني جنسي)، احساس گناه، علايم جسمي متعدد مثل سردرد، درد مفاصل و عضلات، سوزش يا درد معده و… كه هيچ دليل يا تشخيص طبي ديگري ندارند و معمولاٌ در مراجعه به پزشك به عنوان درد هاي عصبي در نظر گرفته مي شود.

خلق افسرده:
احساس غمگيني، بي حوصلگي، پوچي، زود گريه كردن، كاهش واضح علاقه يا لذت از اموري كه قبلاٌ مورد علاقه فرد بوده است، مثال: فردي كه قبلاٌ از شركت در جشن ها يا مهماني ها لذت مي برده، اكنون رغبت و علاقه اي به اين گونه امور نشان نمي دهد. فرد گوشه گيري از جمع و تنهايي را ترجيح مي دهد. • فرد علاقه اي به انجام تفريحات مورد علاقه خود كه در گذشته انجام مي داده، نشان نمي دهد. • چيزي موجب خوشحالي، نشاط و اشتياق در فرد نمي شود، بازي با بچه ها، گردش، سفر و…

گروه هايي كه در معرض خطر بيشتري براي ابتلا به افسردگي قرار دارند:
1- زنان به ويژه پس از زايمان (افسردگي پس از زايمان) 2- سالمندان 3- افراد مبتلا به بيماريهاي جسمي مزمن مثل ديابت، صرع و بيماري هاي قلبي عروقي 4- افراد دچار سوءمصرف مواد يا الكل 5- افرادي كه مرگ يا جدايي از همسر، سوگ عزيزان، شكست-هاي عاطفي، تحصيلي، شغلي را تجربه كرده اند. 6- افرادي كه داراي سابقه خانوادگي بيماري روانپزشكي به ويژه افسردگي هستند.

مواردي كه بايد در پيگيري بيماران افسرده توسط كارشناسان مراقب سلامت خانواده اجرا شود:
1-آموزش بيمار و خانواده وي درباره بيماري با تاكيد بر اهميت و ضرورت درمان و پي گيري
2- پي گيري مصرف منظم داروها مطابق با دستور پزشك
3- پي گيري علايم افسردگي: غمگيني، كاهش انرژي، خستگي، مشكلات خواب و اشتها
4- بررسي عوارض جانبي داروها و در صورت لزوم ارجاع بيمار به پزشك (عوارض شايع: تهوع، اسهال يا يبوست، سوء هاضمه، خشكي دهان، خواب آلودگي، … كه در هفته اول پس از شروع داروها ممكن است بيشتر بروز كند).

پي گيري مراجعات بيمار به پزشك طبق زمانبندي تعيين شده از سوي پزشك (ماهانه) پيگيري در مورد بيماران زير بايد درفواصل كوتاه حداكثر هفتگي انجام شود:
1- بيماراني كه افكارخودكشي يا اقدام به خودكشي داشته اند.
2- بيماراني كه دستورات دارويي را مطابق تجويز پزشك اجرا نكرده يا پذيرش كافي براي درمان و پي گيري ندارند.
3- شرايط نامناسب خانوادگي و فقدان حمايت لازم از سوي خانواده و نزديكان.
4- كارشناس مراقب سلامت خانواده چنانچه در پي گيري هاي خود موارد فوق را شناسايي نمود ضمن آموزش به بيمار و خانواده تلاش خواهد نمود كه بيمار سريع تر و زودتر از موعد مقرر توسط پزشك مربوطه ويزيت شود.

اختلالات دوقطبي:

بيمارمبتلا به اختلال دوقطبي ممكن است در زمان هايي احساس خوشحالي و نشاط بيش از حد داشته باشد، انرژي و فعاليت زيادي از خود نشان دهد كه به نظر اطرافيان و نزديكانش غير عادي برسد و تصور كند قادر است هر كاري را هر چند بزرگ و ناممكن انجام دهد. احساس خستگي نمي كند و نياز به خواب در او كم مي شود. به اين حالت «مانيا» گفته مي شود. در عين حال همين بيمار ممكن است در زمان هاي ديگري به شدت احساس غمگيني و افسردگي داشته و حوصله انجام هيچ كاري را نداشته باشد كه اين حالت همان « افسردگي» است. بيماران دوقطبي بين اين دو حالت مانيا و افسردگي تغيير حالت مي دهند. و دوره اي نيز ممكن است بهبودي كامل داشته باشند و به زندگي سالم خود با يا بدون دارو ادامه دهند.

ساير علايم اختلال دوقطبي (حالت مانيا):

• تحريك پذيري، عصبانيت و پرخاشگري • پرحرفي • بي خوابي • توجه: همه اين علايم يك دوره يك تا چند هفته اي بايد داشته باشد و اين حالات در چند ساعت و چند روز نمي تواند بيماري دوقطبي تلقي شود. • ولخرجي و انجام كارهاي پر خطرمثل رانندگي پر سرعت، روابط جنسي متعدد و… • همه اين علايم يك دوره يك تا چند هفته اي بايد داشته باشد و اين حالات در چند ساعت و چند روز نمي تواند بيماري دوقطبي تلقي شود.
بيمارممكن است همزمان دچار علايمي از توهم يا هذيان (سايكوز) نيز باشد كه در اين صورت بايد ارجاع فوري به پزشك انجام شود. • از فردي كه نشانه هاي مانيا دارد حتماٌ راجع به افكار خودكشي يا قصد جدي براي آسيب به خود يا ديگران سئوال كنيد. چنانچه پاسخ مثبت است، اين علايم را به عنوان يك اورژانس روانپزشكي در نظر گرفته و بيمار را ارجاع فوري به پزشك دهيد.

خودكشي :

• خودكشي به معناي خاتمه زندگي به دست خودفرد است. اگر كسي دست به خودكشي بزند ولي زنده بماند به اين رفتار اقدام به خودكشي ميگوييم.

مهم ترين عوامل خودكشي عبارتند از:

• علل رواني: بيماري هاي رواني به ويژه افسردگي، اعتياد، سايكوز، اختلال دوقطبي علل روانشناختي مانند شكست عاطفي، تحصيلي يا هر شكست ديگر، استرس ها

• علل جسمي: بيماري هاي جسمي مزمن (مثل سرطان، صرع، ايدز، بيماران دياليزي). • تنها زندگي كردن، فقدان حمايت خانوادگي و اجتماعي و همچنين عوامل فشارزا (مانند طلاق، بيكاري، فقر، از دست دادن نزديكان، شكست در كار يا تحصيل، ازدواج تحميلي و اختلافات زناشويي. . .)

نكات كلي در برخورد با فردي كه از خودكشي صحبت مي كند:
• صحبت در خصوص خودكشي را جدي بگيريد و همدلي نشان دهيد.• فعالانه گوش دهيد و علاقمندي خود را طي مصاحبه نشان دهيد. • از سرزنش و پند و اندرز اجتناب كنيد. • به فرد فرصت دهيد تا آزادانه احساسات وعقايد خود را ابراز نمايد. • راجع به افكار خودكشي، اقدام يا برنامه براي اقدام به خودكشي به صراحت بپرسيد. • فرد را تنها نگذاريد و به وي بگوييد كه منابع دريافت كمك (ارجاع به پزشك، روانپزشك و ….) وجود دارد. دسترسي بيمار براي دريافت اينگونه خدمات را تسهيل نماييد. • در تمامي مراحل از پيگيري درمان، مراجعه منظم به پزشك يا مصرف دارو اطمينان حاصل نماييد.

خشونت •
مواردي كه با احتمال خطر بالاتري براي خشونت و پرخاشگري همراه است:
• جنس مذكر
• سن 15 تا 24 سال
• وضعيت اقتصادي اجتماعي پايين
• سابقه قبلي رفتارهاي پرخاشگرانه، سوء مصرف مواد، سايكوز
اقدامات فوري در مقابله با بيماران پرخاشگر: • محيط را آرام سازيد. • وسايلي را كه مي توانند به عنوان سلاح استفاده شوند دسترس نباشند. • از ديگران كمك بگيريد. • رويكرد تهديدكننده يا تحقيركننده نداشته باشيد. • از آنجا كه مشكلات جسمي و رواني متعددي مي تواند باعث بروز رفتارهاي پرخاشگرانه شود ارجاع به پزشك توصيه مي شود.

اختلالات اضطرابي •بيماري وسواس • يكي از بيماري هاي اضطرابي است كه تعداد زيادي از افراد جامعه به آن مبتلا هستند. شايع ترين نوع از اين بيماري وسواس به آلودگي يا نجاست است كه در اثر اين وسواس بيمار شروع به شستن يا آب كشيدن بيش از اندازه مي كند.
• فكرهاي مزاحم و ناراحت كننده اي كه برخلاف ميل فرد به ذهن او هجوم مي آورند و بيمار نمي تواند از دست آنها رهايي يابد. از جمله اين افكار مي توان به افكار كفرآميز يا افكار جنسي يا فكر آسيب زدن به ديگران اشاره كرد.

• اضطراب اجتماعي يكي از انواع اختلالات اضطرابي است كه بيشتر در نوجوانان و جوانان ديده مي شود. اين افراد وقتي بخواهند جلوي افراد ناآشنا حرف بزنند يا كاري انجام دهند بسيار مضطرب مي شوند و ممكن است نتوانند اين كار را به درستي انجام دهند. به اين بيماري اضطراب اجتماعي گفته مي شود.
• اختلال استرس پس از سانحه:
نوع ديگري هم از اختلال اضطرابي وجود دارد كه در اثر بروز يك حادثه بسيار شديد و خطرناك مثل زلزله، جنگ يا تصادف ايجاد مي شود. براي مثال در جريان دفاع مقدس و همچنين در زلزله بم اين اختلال در بسياري از هموطنانمان ايجاد شده است. در اين موارد بيمار برخلاف ميل خود، مرتب به ياد آن حادثه مي افتد و بسيار ناراحت و مضطرب مي شود. عصبانيت، پرخاشگري و اضطراب زياد از علايم اين اختلال هستند.

اختلالات اضطرابي بسيار شايع هستند و انواع مختلفي دارند.

علائم بیماری 

شناخت علائم هشدار دهنده افسردگی، میتواند در شناخت بهتر این بیماری به ما کمک کند.

1- پایین آمدن میزان انرژی و فعالیت

کاهش انرژی: اولین نشانه افسردگی این است که شخص انرژی گذشته را ندارد و زودتر از گذشته خسته میشود و ترجیح میدهد بعد از کار استراحت کند تا اینکه به
فعالیت تفریحی یا ورزش بپردازد.
خستگی: دومین نشانه افسردگی. خستگی جسمی و بدنی است. حتی با وجود خواب و استراحت کافی، همچنان احساس خستگی میکند و نمیتواند فعالیت
جدیدی را شروع کند.
کم شدن فعالیت: این ممکن است در نتیجه کاهش انرژی، خستگی و سستی و رخوت باشد یا آن که مستقل از این عوارض باشد. به هر حال، اگر سطح فعالیتهای
معمولی فرد شروع به کاهش کند این ممکن است از علائم افسردگی باشد.
بیخوابی یا پرخوابی: بارزترین علامت افسردگی بیخوابی است: خوب نخوابیدن، کابوس دیدن و صبح زود از خواب بیدارشدن. با این وجود پر خوابی هم میتواند نشانه
افسردگی باشد. بیخوابی و پرخوابی هر دو میتواند کارکرد روزانه شما را مختل کند
فقدان شادی و لذت: شخص دچار افسردگی به کارهایی که قبلاً از آن لذت میبرده علاقهای نشان نمیدهد و تقریباً هیچ چیزی او را شاد وسر حال نمیکند
گوشه گیری: فرد افسرده علاقه به حضور در اجتماع و جمعهای خانوادگی ندارد و ترجیح میدهد تنها در خانه بماند
۲- تغییرات جسمی یا فیزیکی

افسردگی نه تنها بر ذهن و مغز افراد تأثیر مخرب میگذارد بلکه علائم جسمانی مهمی نیز دارد. مانند: دردهای نامشخص: افراد افسرده برای مقابله با استرس و نگرانی به میزان زیادی هورمون کورتیزول ترشح میکنند؛ که این باعث ایجاد دردهای عمومی در بدن میشود.
بی اشتهایی یا پراشتهایی: در افراد افسرده بی اشتهایی بسیار شایع است زیرا از هیچ چیز همچنین از غذا لذت نمیبرند و همچنین افراد افسرده فعالیت زیادی ندارند
که اشتهای کافی به غذا داشته باشند بعضی از افراد افسرده هم از غذا بعنوان مسکّن استفاده میکنند. زیرا باعث افزایش سطح سروتونین میشود که تا حدی در
کاهش احساس افسردگی نقش دارد.
بیقراری یا کندی روانی-حرکتی: بیقراری روانی- حرکتی عبارت است از افزایش فعالیت، بیشتر به دلایل ذهنی تا جسمی. نشانههای متداول آن شامل قدم زدن،
پیچاندن یا فشار دادن دستها، با انگشت روی میز زدن یا کف پا را به زمین زدن و سایر رفتارهای بدون وقفه مشابه است. کندی روانی-حرکتی برعکس، به آهستگی
فعالیتهای فکری و جسمی اشاره دارد. در این حالت، کارهای معمولی مانند مسواک زدن یا غذاخوردن ممکن است به صورتی غیرعادی کند و با طمأنینه انجام شوند.
۳- نشانه های هیجانی

ناراحتی طولانی و دراز مدت
گریه بی وقفه
احساس گناه
کم شدن اعتماد به نفس
ناامیدی
احساس بیارزشی
4- واکنشهای روانی شدید
تحریکپذیری و پرخاشگری: افسردگی شدید باعث میشود افراد بخاطر یک موضوع بیاهمیت و کوچک شدیداً ناراحت و پرخاشگر شده و مدتها خود و دیگران را سرزنش
کنند.
اضطراب و نگرانی. افسردگی سبب اضطراب شده و هر موضوعی باعث نگرانی و استرس آنها میشود مثل شرکت در امتحان ماندن در صف دیر رسیدن سر کارو……..
بدبینی:افسردگی سبب میشود. افراد افسرده نسبت به زمین و زمان بدبین هستند و حس کنند دیگران قصد آسیب رساندن به آنها را دارند
ایرادگیری از خود: از علایم افسردگی این است که این افراد مدام از خود و تواناییهایشان ایراد میگیرند و حس میکنند قادر به رقابت با دیگران نیستند
۵- الگوهای فکری اشتباه
۱-عدم تمرکز: در افسردگی شخص تمرکز خود را از دست میدهد و ممکن است در حین رانندگی و مطالعه مدتها در یک فکر منفی غوطه ور شود

۲-عدم تصمیمگیری: افسردگی سبب میشود شخص خود را قادر به تصمیمگیری نداند و در موارد بیاهمیت نیز از دیگران مشورت بخواهد

۳-ضعق حافظه: افسردگی بر حافظه تأثیر منفی میگذارد به طوریکه ممکن است شخص چیزی که گفته، شنیده یا خوانده است را بزودی فراموش کند.
6- درگیری فکری با مرگ
فکر مرگ: افسردگی سبب میشود فرد بیش از حد به مرگ فکر کند و زندگی را پوچ و بیارزش بداند
فکر خودکشی: افراد افسرده به دلیل شرایط بد و عدم توانایی در تغییر شرایط بسیار به فکر خود کشی میافتند و گاهی هم به آن اقدام میکنند
در صورت بروز این نشانهها یا تعدادی از آنها، به روانشناس مراجعه کرده و نسبت به درمان افسردگی اقدام کنید و زندگی بهتری برای خود بسازید